Gedragsafspraken kunnen niet zonder normen: waar moeten we ons aan houden en waarom? Hoe kom je aan normen? Of ‘benchmarks’?
Gedragsnormen voor een RvC, RvB, verkoopafdeling, administratie of een dealingroom kunnen (en zullen) bovendien verschillende normen zijn. Voor directeuren gelden andere normen dan voor medewerkers.
Natuurlijk kun je daar vragen over stellen. Dat moet je ook. Maar aan de hand waarvan?
Wat iedere internal auditer (third line of defense) zal zeggen: in de strategie zet je de lijnen uit en lijnmanagement (de business; first line of defense) moet aan bepaalde gedragsnormen voldoen. Alleen: die normen kunnen verschillen per markt, afdeling, hiërarchisch niveau. En nu?
‘Root cause analysis’ is ook zo’n woord dat opduikt in deze materie. Je ziet de consultants al binnenkomen, interviewen, discussies leiden, ‘geeltjes’ plakken. De black box van de analyse en besluitvorming wordt verpakt in een aanpak die de schijn van objectiviteit heeft, maar in niets objectief is. Je hoeft bij wijze van spreken in een groep die samen definieert wat “de” root causes zijn, maar één persoon te vervangen en je krijgt al een andere uitkomst, een andere root cause.
En dus een andere norm?
Dat klassieke interview-gedreven onderzoek vreet bovendien consultancy-uren en eigenlijk ben je nooit tevreden met wat eruit komt. De uitkomst is een niets zeggend gemiddelde waarin niemand z’n zin krijgt, laat staan dat de uitkomst ‘strategisch’ is. Met de geur van: ‘wie schrijft die blijft’. Hoe deze root causes leiden tot zinnige en verstandige gedragsafspraken en normen is een vraag die in gladde praat wordt weggemasseerd.
Laten we het zo siimpel mogelijk zeggen:
In het normale taalgebruik zijn normen concrete richtlijnen voor het handelen; ze regelen het dagelijks sociale verkeer. In het normale taalgebruik zijn normen dus hard controls. Op het moment dat we normen gaan hanteren voor gedrag en cultuur worden het soft controls: harde afspraken over zachte dingen als houding, gedrag en denken.
Komen tot normen respectievelijk benchmarks voor gedrag en cultuur kán alleen in een datagedreven benadering en kán alleen met smart data. Al het andere is onzin.
‘De norm’ in dataland is het statistisch gemiddelde. Afwijkend gedrag is gedrag dat afwijkt van de norm, van het gemiddelde. Dat gemiddelde noemen we ‘common sense’ en ‘common values’.
Elk sociaal deelsysteem (of deel-geheel) kent zo’n gemiddelde, kent zo’n norm. De norm van een corporaat systeem is ook weer een gemiddelde: van alle deel-normen. De norm voor een samenleving is een gemiddelde op weer hoger aggregatieniveau: het gemiddelde van alle corporate normen. Enzovoorts.
Een benchmark is ook een norm: je spiegelt je dan aan een marktgemiddelde, zoals een aandelen-index een marktgemiddelde is.
Als je er data-gedreven naar kijkt wordt het simpel. Voor letterlijk alle aspecten van houding, gedrag en denken, dus van ‘gedrag en cultuur’, kun je indexen definiëren en dus normen. Dat is niet ingewikkeld; het is alleen maar een keuze.
We zullen in Q4 laten zien wat dit internationaal betekent: dan creëren we internationale benchmarks voor soft controls. Het is voor het eerst dat dit kan.
Want hét grote probleem en dé grote risico’s van ondernemingen zitten in de internationale handel en de culturele verschillen tussen landen en groepen mensen die enorme gedragsrisico’s inhouden. Je hoeft het nieuws maar te volgen om te zien hoe eigenlijk alle multinationals er enorme problemen mee hebben.
